واژه کدیمی

پچ =خم وصله ( pach )
کُج = پولک ماهی ( Koj)
گروک = قر قره نخ ( Gorook)
هوبیس = دایم-همیشه ( Ho baes )
کچک سغ = توله سگ ( Kochak Sagh )
له = هل (Loh )
حد غیس = با تمام نیرو Had Ghis
دازرد= زرد چوبه Dazard
درنج = دیو Doronj
میمل = مشتری دایمی MimeL
دنگ = جوک - دانه Dang
مچک = قفس Mochak
گلالک = کاکل G olalak
گرنگی = عصبانی Garengi
جمول =دوقلو Jamool
مشتن = ماساژ Moshten
گداز = ذوب Godaz
تیغار = جلو tighar
آبس = حامله Abos
کتیدن = کوبیدن Kotiden
.
.
عکس و مطلب : حبیب سوروئی
.
Genow

رامی

براهیم منصفی متولد بندر 1324 شایه بی اُ مطرح ترین شاعر بومی سرای هرمزگان بدونیم دور اَ انصاف نه بشت رامی که علاوه بر تسلط در حئزه موسیکی و شعر تنظیم آهنگ تو کصته و تاتر وسینما هم تبحر و استعداد بی نظیری ایشته . . بکول خودش حاصل عشک زنی هسته به مردی که آوازش او را سحر کرده بود . طلاک زود هنگوم بپ و ممی . رامی تحویل بپ گپو ومم گپو بو که ایشون تو بُت گُورون زندگی شاکه رامی اونجا شیفته فرهنگ هند بو و در فرهنگ هند مطالعاتی زیادی انجوم ایداد و وا موسیکی ای منطکه آشنا بو و کارون زیادی و ملودی هند انجوم ایدا مث گل داوودی که اَ آهنگ {لابویم} و تراته رکص مجار ساخته بامیس . یا ترانه {مُم ما} که اَ آواز لاماما { آواز خوان معروف فرانسوی} . یا سرگ هلهلوک بر اساس ملودی زنده باد شیلی ووو...... آشنایی اُ وا استاد حسن بنی هاشمی چون استعداد کار هنری و تاتر ایشته بی اُ بطرف سینما و تو چند تا فیلم گازی ایکه { برکه خشک . نهنگ . و کالنگ هایم را دوست دارم } بازیگر نغش اول خواننده . نوازنده . آهنگساز و ترانه سرا هم هسته . درد رامی درد مردم کوچه و بازار و شعرون و ترانه اُش دغدغه بندریون . .. رامی که آوازش ا َ مرزُون استان هم در بوده در سال 1376 تو تنهایی و بی اعتنایی محافل ادبی در گذشت . بعد اَ مرگش چند تا مراسم یادبود و بزرگداشت شوگه . انگار تا زنده هسته خار چشم ....................

یکم تیر ماه سالروز درگذشتشن یادش گرامی
.
محمد مذنبی

    

ادبیات دنگ و طیارت در فرهنگ جنوب

ادبیات دنگ و طیارت در فرهنگ جنوب
باد شرجی و سهیلی لنگه های درب ورودی لهر ملا علی را تکان می داد و حاجی شریفه برای ادای فریضه نماز در وسط حیاط مشغول وضو بود که اواز بلبل بر شاخسار لیموی چهارفصل ،شریفه را به فرستادن صلوات ترغیب کرد و گفت:؛ خبرت خش ،خبرخش ، خیراست انشالله و دقایقی بعد صدای امواج دریا چون اهنگ همیشگی چله گرما مردمان خفته در خواب را به کار و تلاش روزانه دعوت می کرد تا جنبش همیشگی فضای شهر را با سروصدای خود سرگرم سازد.
مم صالح وا نعلین دوبند خود اول صبح درب لهر ملاعلی را کوبید و وارد حیاط شد و بافریاد همیشگی خود خلوت ملاعلی را که در چارتا مشغول تلاوت قران بود راشکست و با صدای بلندفریادزد که : ای شریفئو کجایی دی؟ ملا علی درجواب گفت :شریفه و اگی درد ،ناتونی مث ادم در بزنی؟ مم صالح با ریشخندی همیشگی خطاب به ملا گفت: چپ بزن ای پیرمرد گوگ در هونده بعداز سالی هنودنگی لهتو ناتونی جلو لو نحست بگری، که در همین حین شریفه از توی سه دری بیرون امد و به ملا نهیبی زد و مم صالح را به داخل سراه دعوت کرد، مم صالح بی مقدمه گفت که شریفه جون بی ای پیرمرد تری بگه در کتاب بکردت و روز خش بکنت که ماوات وامید خدا تو همی ماه هیش صالحو بکنگ ، دگا معطلی فایده اینینی ،که صالحو شاشی کف نکردن و از بوی تند شاشی نابو پس سری تو مستراب بری ، یانی کاپوک سرت بلند اکنت، شریفه خنده بلندی زد و به ملا گفت: نشنوتی مم صالحو چه نگتن یالا زود بش تا زوز خش بکنی . ملاعلی زیرلب طوری که انها متوجه نشوند همزمان با باز کردن قران گفت: پیرزن جالک نرگت خجالت ناکشت ،نه ادب و نه معرفت ،دشمون و چرند ا لوی ناکهت و پس از لحظاتی ملا علی روز پنجشنبه هفته اینده را بعنوان روز خیروبرکت و شادی به مم صالحو پیشنهاد کرد و مم صالح بعد از صرف استکانی چای دوباره ملا را سوژه کرد و با لحنی لبریز از شوخی گفت: اگا مه جاه شریفه هستروم سرازیر چاهت مکرد خجالت ناکشی وا گوگ در هونده دو شو وا شریفه گازی موشکا ادکردی ، خدا امکردی که تل کرباست بکنن به همی زودی تا دی ما از شرت راحت ببوت...ملا علی که مردی حاضر جواب و دنیا دیده بود و معمولا از شریفه حساب می برد اینبار دل به دریا زد و گفت : ای مم صالح بوچ گردیده ! شما فکر اکردی که خیلی تحفه ای ، بخدا هر کسی جمه تو رو بن لباسی بگینت باکی اتات چه برست شو پلوتو بخواوت ، مه زنو خارجی امدیدی ...زن خارجی اگا دشمونت هم هادت مث ایکه گل به سرت ببارت ولی شما اگا روزی صد دوفه هم بگی دوستت امهه مث ایکه تیربارونت بکنن که در همین حین شریفه به ملا گفت :بس بکن پیرمرد و مم صالحو با خنده بلندی لهر ملا را ترک کرد تا مقدمات هیش صالح را فراهم کند.

پاپایا(ایل زاده)

یادتن با ترجمه فارسی

بدرخواست چوکو
یادِتِن روزُن رفتِه ی شهر خُ / تولَکُ نیشپلی ُ اُن مَهرِ خُ
یادت هست .بیاد داری چگونگی روزگار رفته گذشته شهر خود را
زنبیل یا سبد های بافته شده از برگ درخت نخل که هم برای حمل خرما ومیوه و ماهیگیری استفاده میشد
نیشپیل : نخ ماهیگیری که هم برای صید با قلاب استفاده می شد هم برای نگه داشتن {لُنگ} پارچه ای که مردم قدیم بپاه می زدنند وتا زده {لُنگ} را لنگوته میگویند
ومهَر . چوب خشک درخت نخل که نخ ماهیگیری به آن آویزان وتا کمر در آب می رفتند اینگونه صید را سر مهَری می گویند
یادتن پا بِگِلی مُای هَور / یادتن مُای تنوری تو تنور
بیاد دارید خانه های ساخته شده از گل وخشت خام که تا نیمه ساخته می شد و سقف آن را با چوب و شاخه ها و برگ درخت خرما پوشیده می شد.وماهی هوور {تن ماهی} در این خانه ها
یادت هست خوردن ماهی که داخل تنور پخته می شد
یادتن گازی ماکِه تُلُمپکا / پُسُ دُخت وا کِلِ هم دادا کا کا
تلمپکا . نوعی بازی محلی بومی . پسر و دختر همراه هم مانند خواهر و برادر
یادتن مَحلَه سیاهُ گازی زار / یادتن سیزده بدر تو کادِهار
یادت هست محله سیاهان بازی زار{ مراسم خاصی همراه با موسیقی برای درمان امراض روحی و ماوراء طبعت }
سیزده بدر در قادهار . منطقه ای حوالی روستای سرخون که در قدیم آب فراوان داشت
تو زِمِستُن تو سِرا زیر پتو / چیچکای دلنشین بَپ گَپوُ
زمستان ها که هوا سرد بود در زیر پتو گوش می دادیم به داستان های دلنشین و شیرین پدر بزرگ
یادتن جِلبیلِ خُوسی و لَچَک / مم غُلی جَهلَه شَزَه زیر کَچَک
یادت هست روسری های که از خوس و ریسمان های رنگی بافته می شد و کلاهی زر دوزی شده که زنان برای نگهداری جلببل و روسری بر سر می گذاشتند
و مادر غلام جهله نوعی کوزه آبخوری کمی بزرگتر .زمانی که در بندر آب لوله کشی نبود مردم برای آوردن آب جهله را زیر بغل می زدند و به لوله های عمومی سطح شهر می رفتنند و پس از پر کردن آب آن را با مهارت خاصی بروی سر می گذاشتند و به خانه می آوردنند
یادتن گُرگا و پَمپُرک یادتن / یادتن شِعرونُ نصرک یادتن
دو نوع سبزی محلی بومی پمپرک خرفه یا خولفه / نصرک ترانه سرای بومی بندر .یادت هست گوش می دادیم به اشعار سروده شده ایشان
..
محمد مذنبی

جهازون و لنجون

پهلو ما بومیون و ساحل نشینون جهازون و لنج ونی اَ کدیم همی طوکا موندن وا همون شکل و همون وسایل و ابزار کدیم که تو دیریا رفت و آمد اکنن حالا تو کُنگ و جاسک و تو ساحلون عمان هنو هم دیریا نوردون وا کشتی یون بادبانی که زیاد فرخی وا کبلن اینینن به سفرون دریایی ارن .بی ای کشتی یون بطور کلی {جهَاز } اگن .چن تا اَ کایکون نجات کوچک اسمشون انویسم اگه شما بشته ادونی بگین ...هُوری : کوچک تری کایک که اَ تنه یه درخت به نوم {مجوف} بدون ایکه میخ داخلش بکار بریت درست ابوت کسمت زیرش که تو هون صاف و چربن مث بَلَم امنت و بشته لو دیریا و رو شن وگِل ساحل و توی هوو کم کار برده بشته ایشه . بی کسمت زیریش یا ته هش {بیس} اگن و وا یتا رَستَه {پارو} که { غِرّافَه } شَگن و پارو زن عکَی اون نشتن حرکت اکنت
( محمد مذنبی ) 

عکس : عبدالله تقی زاده قشمی

که پروند بر کمر وا تولک و داس

که گرما هندن و رطب زیاد بو .... برای جمع کردنی مُشتا به پا بو

که بابا صحب زود از خُو بلند بو .... که پَروِند بر کمر بر مُغ سوار بو    

که پروَند بر کمر وا تولَک و داس .... به امید خدا یا حضرت عباس      

که تولَک رطبی سر پِنگ نغارین .... خوراک ظهرمو برنج هوارین        

بدو بابا که مُردُم سر اَفتو .... مِزارِمه ببند پا کُنته اَمبو    

خودت سایم بکن با طاق انجیر .... فاتحم هاده تخم کَمَنزیل            

   هَلُو پَمپِن که مُرداسنگ زلالن .... زرک سُرخِن کلک سرخ نیمه حالن

شعر اَ کمبر احمد

.

چـوک شغـو

دیریا بودن موج

چَک ُو چُوکُون مُون هَمه چِم به راهِن

خُردن که و هم بی پناهِن

که لنج مُون سَمِرن ، دِیریا بُودن مُوج

روانه گطرن ، دیریا بودن مُوج

یتیم ُو چِیرُو شُو مَکُو تُو الله

رَحمت کُجا ره ، نجات هادَه بی ما

الله اکبر ، لا اله الا الله

شک مکن همی جان

جـایـی کـه دل اَگیـنِت
دسـت خـدا بـه جُنـی

خاکش ایشَستِن حتی
بــــرقِ گـــــلابَــتــونـی

جایی که چشم هر مُغ
اَکیـت وا چـــشـمِ اَفـتُـو

بـاد اَ رو دیریـا شـرجـی
سوغات اَتاره هر شُـوو

-شک مَکُن همی جان- 

شعر : فاطمه یوسفی 
عکس : حمید ترخان

بَه کُربُنِت بَشُم شادِت بگَردُم ... ای مُم

لالایی

بَه کُربُنِت بَشُم شادِت بگَردُم

دِل و جُنُم نِنَه درمُن دردُم

شُوِ سَرد و سیا دستِت وا گَرزنگ

مه مُرواریدُم و تو مِثل کالِنگ

بَلا گردُن دَردُنِت بگَردُم

اَگه کَدرَت نَدُنُم مه نَه مَردُم

حَسُودُنِت اِلهی خِیر نَگینِن

اَ باغ زندِگی خو گُل نَچینِن

دِرختِ کوچکُم مه ریشَه می تو

مه بی تو هیچّی اَم اندیشَه می تو

شعر : ابراهیم منصفی و عکاس : سیاوش لقایی

.

چــوک شـغو