ریشه ی موسیقی جنوب و موسیقی عزا

موسیقی جنوبی ایران ملهم از طبیعت تفتیده و گرم این منطقه، سرشار از شور و نیرو و حرارت است. این موسیقی در استانهای هرمزگان، بوشهر و خوزستان رایج است. آن چه بیش از همه برای بررسی موسیقی جنوب بخصوص هرمزگ

ان دارای اهمیت به نظر می‌رسد، ترکیب جمعیتی این منطقه است. در این منطقه به جز ساکنان محلی، تیره‌های دیگری از جمله مهاجرین بسیار قدیمی آفریقایی نیز زندگی می‌کنند. موس
یقی کرانه‌های جنوب ایران، بخصوص آواز بندری به باور برخی از شناسندگان، با موسیقی بومیان آفریقایی پیوندی ژرف و ریشه دار یافته است. شکلهای موسیقی جنوب ایران:

بندری
سبالو
یزله
لیوا
موسیقی زار
شروه
چاوشی
لالایی بندری

علاوه بر این در جنوب ایران عزاداری مذهبی و نوحه سرایی خود دارای آواز و شیوه های متمایزی است. مناجات و شاهنامه خوانی، رباعی خوانی، مثنوی خوانی و دوبیتی خوانی یا شروه همه اشکال متمایزی از موسیقی جنوبند. مشهورترین شیوه اجرای موسیقی در جنوب آواز بندری بندری است. که بسیار شبیه موسیقی آفریقایی و متاثر از موسیقی مهاجران افریقایی به جنوب ایران است.

در موسیقی عزاداری جنوب از سازهای منحصر بفردی مانند سنج و دمام استفاده می شود

چاووشی‌ آواز مخصوص‌ اعلام حرکت‌ یا برگشت زوار اماکن‌ متبرکه‌‌است. رسم‌ چاوشی‌خوانی‌ برای‌ زائرین‌ کربلا یا مشهد از دورهٔ صفویان و قاجاریان مرسوم‌ شده‌ و در سدهٔ اخیر مورد توجه‌ فراوان‌ قرار گرفته‌‌است‌. رسم‌ چاوشی‌خوانی، علاوه‌ بر استان بوشهر در استان‌های‌ دیگر مثل‌ استان خوزستان، استان هرمزگان و استان‌های‌ شمالی‌ ایران مثل‌ استان مازندران نیز معمول‌ است‌.

در بوشهر وسیلهٔ خبردادن‌ به‌ مردم‌ محل‌ یا شهر از سفر زیارتی‌، چاوشی‌خوانی‌ بود که‌ امروز نیز کم‌ و بیش‌ اجرا می‌گردد. چاوش‌ با خواندن‌ چاوشی‌ هم‌ حاضران‌ را سرگرم‌ می‌کرد و هم‌ غایبین‌ را به‌ حضور در مجلس‌ دعوت‌ می‌کرد. اشعار چاوشی‌ بیش‌تر ساختهٔ ذوق‌ و تخیل‌ علاقه‌مندان‌ است‌ و سرایندگان‌ آن‌ها اغلب‌ نامعلوم‌ هستند؛ به‌ همین‌ سبب‌ است‌ که‌ بعضی‌ از اشعار چاوشی‌ فاقد قافیهٔ مرتب‌ است‌.

موسیقی زار یکی از موسیقی‌های محلی جنوب ایران است. در مراسم زار از سازهای گوناگونی استفاده می‌شود. یکی از این سازها تنبیره یا تنبوره نام دارد، که فقط توسط بابازار یا شخص دیگری که او اجازه بدهد نواخته می‌شود. مضراب این ساز از شاخ گاو یا گوسفندی که برای اجرای مراسم قربانی شده ساخته می‌شود. آهنگ خون که آهنگی با ضرباهنگ تند است و هنگامیکه خون را می‌آورند اجرا می‌شود جزئی از موسیقی زار به شمار می‌آید .

لیوا گونه‌ای از موسیقی بومی ناحیه جنوب ایران است که نوعی از اجرای موسیقی محلی بندری بوده که از موسیقی عربی و آفریقایی به ویژه کرانه‌های زنگبار متأثر شده و به این دیار آمده‌است. در این نوع اجرای موسیقی از دهل‌های بزرگ و کوچک همچون پیپه، جفه، پونکه و تویری استفاده می‌شود. این نوع موسیقی بیشتر در مراسم شادی و سرور اجرا شده و با آن رقص فردی و جمعی با ضرب آهنگ‌های خاص اجرا می‌گردد

یَزله یا هوسه یکی از گونه‌های رایج موسیقی محلی جنوب ایران است. یزله به وسیله گروهی از خوانندگان غیر حرفه‌ای اجرا می‌شود و فقط با دست زدن همراه است. در این موسیقی، نغمه بیش از همه حائز اهمیت است و به متن چندان اهمیتی داده نمی‌شود .

در بوشهر، این مراسم در شادیها و عروسی‌ها و یا عزاداری ( خصوصا در ماه محرم )اجرا می‌شود. نحوه انجام آن بدین صورت است که : افراد با گرفتن کمر فرد جلو ( مانند قطار بازی بچه‌ها )، تشکیل یک قطار انسانی داده و با ضرب آهنگ شعر یزله، به نرمی قدم برداشته و به جلو می‌روند
در استان هرمزگان بویژه بندرعباس هم به همین صورت می باشد . (چوک سیم بالا)

در مراسم عزاداری، گروه پس از طی مسافتی ایستاده و دایره وار و خمیده به سمت مرکز، با ریتم یزله شروع به سینه زنی می‌کنند که اشعار و نوحه‌هایی که در این مراسم می خوانند بستگی به زمان آن مراسم دارد مثلاً در شب تاسوعا همه با هم می خوانند: "شب تاسوعاست امشب" و تک خوان در جواب می‌گوید: "کربلا غوغاست امشب" حتی به این مراسم در گفتار عامیانه ( هیامظلوم ) هم گفته می‌شود.

سبالو یکی از شکلهای معمول محلی موسیقی جنوب ایران است که آوازی است که با دایره همراهی می‌گردد و به وسیله خوانندگانی که دایره‌وار کنار هم می‌نشینند، اجرا می‌شود. خوانندگان هم زمان با اجرای سبالو، شانه‌های خود را به طرف راست و چپ منظماً حرکت می‌دهند. رقص و موسیقی سبالو متأثر از موسیقی آفریقایی است.
•

برگرفته از وب سایت موسقی دستگاهی


چوک سییم بالا
عکس : وب سایت هرمزگانی دات نت